Hiện tượng Thủy Triều là gì? Tìm hiểu 4 nguyên nhân khiến mực nước biển lên – xuống

Tìm hiểu Thủy triều là gì sẽ biết được tại sao nó có thể gây ra tác động lớn đối với tự nhiên và con người. Đây là một hiện tượng tự nhiên quan trọng, ảnh hưởng đến đời sống của con người và liên quan đến nhiều vấn đề khác.

Việc nắm bắt kiến thức về thủy triều sẽ giúp con người có thêm công cụ để ứng phó và tận dụng lợi ích từ hiện tượng này.

Thủy triều là gì?

Nhiều nguồn tài liệu giải thích hiện tượng thủy triều là do nước biển hoặc sông dâng cao và hạ xuống một cách luân phiên theo chu kỳ ngày, có thể là 2-3 lần mỗi ngày. Nó chủ yếu xuất hiện do lực hấp dẫn của Mặt Trời (ngôi sao duy nhất trong Thái Dương Hệ, đóng vai trò cung cấp nặng lượng cho sự sống) và Mặt Trăng  (vệ tinh quay xung quanh hành tinh sống của con người) tác động lên Trái Đất.

Triều thường là những con sóng có chu kỳ di chuyển từ đại dương về phía bờ biển. Khi mực nước biển dâng cao nhất, đạt đến đỉnh sóng, được gọi là triều cao (hoặc triều lên). Khi mực nước biển ở mức thấp nhất, tại phần đáy của sóng, được gọi là triều thấp (hoặc triều xuống).

Biên độ triều cường là độ chênh lệch giữa mực nước triều lên và triều xuống. Nó góp phần điều chỉnh độ sâu của biển và hình thành nên các dòng dao động, gọi là dòng thủy triều (Hiện tượng này khác với dòng biển tự nhiên chảy từ khu vực này sang khu vực khác, bạn cần tìm hiểu khái niệm hải lưu là gì để phân biệt được 2 dòng nước này).

Các đặc điểm cơ bản của thủy triều

Dưới đây là 3 đặc điểm tiêu biểu của thủy triều:

a/ Giai đoạn của thủy triều

Các giai đoạn của thủy triều bao gồm:

• Triều lưu hoặc ngập triều (hay con nước lớn): xảy ra khi mực nước biển dâng nhanh trong vài giờ và bao phủ vùng gian triều.
• Triều rút hoặc con nước ròng: khi mực nước biển hạ thấp nhanh chóng và lộ ra vùng gian triều.
• Triều cao hay triều cường: thời điểm nước dâng lên cao nhất.
• Triều thấp: thời điểm nước hạ xuống thấp nhất.

b/ Đặc điểm nhận dạng

Hiện tượng thủy triều có thể được nhận dạng qua một số đặc điểm cụ thể:

• Hiện tượng ngập triều: Khi mực nước biển dâng lên cao và bao phủ các khu vực tiếp giáp giữa biển và đất liền.
• Mực nước triều dâng: Ở những thềm lục địa rộng lớn và phình to, mực nước triều dâng sẽ cao hơn.
• Thủy Triều hạ thấp: Mực nước hạ xuống thấp nhất khi chúng đến các đảo nằm ở ngoài đại dương.
• Dòng nước chảy của triều cường: Không mạnh trong đại dương mở, nhưng cửa sông và các vịnh của bờ biển có thể ảnh hưởng đến dòng chảy của triều lên và triều xuống.
• Ngăn cản triều cường: Khi Trái Đất quay, các lục địa khổng lồ trên hành tinh phình to ra ngăn không cho triều cường di chuyển về phía Tây.
• Con nước ròng: Là hiện tượng nước rút sau khi xuất hiện triều cường.

c/ Chu kỳ và tần suất xuất hiện

Dưới đây là các thông tin chi tiết về chu kỳ và tần suất xuất hiện của thủy triều:

• Chu kỳ triều cường: Có chu kỳ thay đổi định kỳ trong khoảng thời gian dao động từ 12 giờ 25 phút một lần.
• Tần suất trong một ngày: Nhờ vào lực tác động của Mặt Trăng và Mặt Trời, triều cường sẽ xuất hiện ba lần, gồm có hai lần cao nhất và một lần thấp nhất.

Phân chia các loại thủy triều thường gặp

Thủy Triều được chia làm ba loại chính, cụ thể:

Nhật Triều

Là loại thủy triều mà mực nước biển chỉ dao động một lần lên và một lần xuống trong một ngày. Điều này tạo thành nước ròng cao và nước ròng thấp.

Thời gian triều lên và triều xuống mỗi ngày cách nhau khoảng 24 giờ. Chẳng hạn, nếu mực nước xuống lúc 10 giờ sáng hôm nay, thì vào ngày hôm sau, nó sẽ xuống vào lúc 11 giờ sáng. Tương tự với thủy triều lên.

Bán Nhật Triều

Bán nhật triều là hiện tượng mức nước biển dâng cao hai lần trong một ngày, tạo thành các đỉnh triều không đồng đều. Điều này chỉ xảy ra ở khu vực xích đạo. Mỗi ngày sẽ có hai lần thủy triều lên và hai lần xuống, với thời gian cách nhau khoảng 12 giờ 25 phút.

Thủy Triều hỗn hợp

Đây là sự kết hợp của cả nhật triều và bán nhật triều, thể hiện rõ sự không đều đặn của mực nước biển lên xuống trong một ngày. thủy triều hỗn hợp có đặc điểm là có những ngày có hai lần triều lên và hai lần triều xuống, nhưng mực nước lên xuống không đều nhau.

Ngoài ra, còn 2 loại thủy triều phổ biến khác là thủy triều đỏ và thủy triều đen, bạn có thể tim hiểu thêm để phân biệt đươc các loại thủy triều này.

Nguyên nhân sinh ra thủy triều

Thủy Triều hình thành là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa nhiều yếu tố tự nhiên:

Lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời

Cả Mặt Trăng và Mặt Trời đều tạo ra lực hấp dẫn tác động lên Trái Đất, nhưng lực hấp dẫn của Mặt Trăng mạnh hơn, chiếm 2/3 tổng lực hấp dẫn tác động lên Trái Đất. Hiện tượng này làm cho thủy quyển bị kéo cao lên, tạo nên hình elip. Một đỉnh của elip nằm trực diện với Mặt Trăng, được gọi là miền nước lớn thứ nhất.

Lực ly tâm của Trái Đất

Khi Trái Đất quay quanh trục của mình, lực ly tâm được sinh ra và tác động lên thủy quyển. Lực này khiến cho thủy quyển cũng phình ra và tạo nên một hình elip. Đỉnh thứ hai của elip nằm đối diện với miền nước lớn thứ nhất, được gọi là miền nước lớn thứ hai.

Trọng lực và lực thủy triều

Trọng lực là nguyên nhân chính tạo nên hiện tượng triều cường. Lực hấp dẫn từ Mặt Trăng và Mặt Trời tạo nên lực thủy triều, khiến cho bề mặt nước biển phình ra ở phía gần và xa Mặt Trăng nhất.
Khi Trái Đất xoay tròn, lực thủy triều tác động và tạo nên các đợt sóng nước biển dâng cao hoặc hạ thấp, làm cho nước biển lên và xuống từ hai đến ba lần mỗi ngày.

Các yếu tố khác

Độ cao của triều cường còn phụ thuộc vào các yếu tố khác như cường độ lực hút của Trái Đất, áp suất khí quyển (lực đè nén của không khí lên Trái đất), gió và đặc tính của địa hình ven biển. Ngoài ra, khi lực hút giữa Mặt Trời và Mặt Trăng trùng nhau, sẽ tạo nên các đợt triều cường dâng cao.

Các khái niệm liên quan đến thủy triều

Sau khi đã biết tại sao có thủy triều thì dưới đây là một số khái niệm liên quan đến hiện tượng này:

• a/ Triều cường: Đây là thời điểm trong chu kỳ thủy triều khi mực nước biển đạt đến độ cao nhất. Là lúc nước biển dâng cao nhất và thường xảy ra hai đến ba lần trong một ngày.
• b/ Triều kiệt: Triều Kiệt là thời điểm trong chu kỳ khi mực nước biển xuống thấp nhất. Đây là lúc nước biển thấp nhất và cũng xảy ra hai đến ba lần trong một ngày.
• c/ Chu kỳ bán nhật triều: Là khoảng thời gian giữa hai lần triều cường hoặc hai lần triều kiệt liên tiếp. Nó biểu thị thời gian mà một vị trí cụ thể trên trái đất trải qua từ một triều cường đến triều cường hoặc từ một triều kiệt đến triều kiệt.

Vai trò của thủy triều đối với cuộc sống

Hiện tượng thủy triều đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực khác nhau:

• Hỗ trợ hệ sinh thái: Nó giúp duy trì cân bằng sinh thái biển, làm sạch ao tù và loại bỏ chất độc, cung cấp dinh dưỡng từ đáy biển lên mặt nước. Ngoài ra, thủy triều còn tạo điều kiện cho sự phát triển của các sinh vật dưới nước, xây dựng hệ sinh thái biển phong phú và đa dạng.
• Khai thác tài nguyên biển: Mặc khác, ý nghĩa của thủy triều còn cung cấp điều kiện thuận lợi cho ngư dân trong việc đánh bắt cá tôm, từ đó tăng cường thu nhập và ổn định kinh tế.
• Điều hòa khí hậu và bảo vệ đất liền: Giúp giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các thiên tai như hiện tượng bão, sóng biển dữ dội gây thiệt hại cho bà con. Nó cũng hạn chế sự thâm nhập của nước mặn vào đất liền, bảo vệ đồng bằng sông ngòi và các khu vực ven biển.
• Phát triển du lịch: Thủy triều tạo ra cảnh quan thiên nhiên độc đáo, thu hút du khách đến tham quan và trải nghiệm. Từ đó góp phần vào phát triển du lịch và nâng cao thu nhập cho các khu vực ven biển.
• Giao thông vận tải và năng lượng tái tạo: Nó hỗ trợ trong vận chuyển hàng hóa trên biển, làm cho giao thông vận tải trở nên thuận lợi hơn. Đồng thời, hiện tượng này cũng cung cấp nguồn năng lượng tái tạo trong sản xuất điện năng từ các nhà máy thủy điện tích năng.
• Bảo vệ và phát triển động, thực vật ven biển: Thủy triều bồi đắp phù sa màu mỡ cho cây trồng và giúp động, thực vật ven biển phát triển mạnh mẽ. Nó còn bảo vệ các khu vực ven biển khỏi sự ăn mòn của sóng biển và sự xâm nhập của nước mặn.

Tác hại của thủy triều (đối với đời sống và tự nhiên)

Thủy triều không chỉ mang lại những lợi ích mà còn gây ra những tác động tiêu cực đối với đời sống và tài sản của người dân. Dưới đây là những tác hại chính của hiện tượng kể trên:

Ngập úng và hủy hoại cơ sở hạ tầng

• Triều cường dâng cao gây ngập úng đường xá, nhà cửa, làm gián đoạn sinh hoạt và cuộc sống hàng ngày của người dân.
• Nước biển dâng cao phá hủy đường xá, nhà cửa, và các công trình công cộng, gây thiệt hại lớn về tài sản và chi phí sửa chữa, bảo trì.

Ảnh hưởng đến môi trường và sinh vật biển

• Triều cường có thể làm giảm lượng oxy hòa tan trong nước, thay đổi tốc độ lưu thông chất dinh dưỡng, dẫn đến hiện tượng cá chết hàng loạt.
• Triều cường đen và đỏ xâm chiếm đất liền, phá hủy môi trường sinh thái biển và làm chết các loài sinh vật dưới nước.

Tác động đến giao thông và an toàn tàu thuyền

• Triều cường kéo theo dòng nước mạnh và sóng lớn, gây khó khăn cho việc tàu thuyền cập bến và đánh bắt cá trên biển.
• Điều kiện thời tiết khắc nghiệt do triều cường gây nguy hiểm cho tàu thuyền và ngư dân, tăng nguy cơ tai nạn trên biển.

Chi phối đến kinh tế địa phương

• Triều cường kéo dài làm giảm năng suất thu hoạch thủy hải sản, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của ngư dân.
• Các hoạt động du lịch biển bị ảnh hưởng tiêu cực bởi triều cường, dẫn đến giảm doanh thu từ du lịch và các dịch vụ liên quan.

Cách dự báo thủy triều bằng công nghệ

Công nghệ hiện đại đã đóng góp đáng kể vào việc cải thiện độ chính xác và hiệu quả của dự báo thủy triều. Dưới đây là những phương pháp và công nghệ chính được sử dụng:

• Sử dụng vệ tinh: Quan sát từ không gian: Vệ tinh cung cấp dữ liệu về mực nước biển và các biến đổi khí hậu liên quan, giúp theo dõi và dự báo thủy triều một cách chính xác.
• Altimetry radar: Công nghệ đo lường độ cao của bề mặt nước biển từ vệ tinh, cho phép các nhà khoa học phân tích và dự báo sự thay đổi của độ cao nước biển.
• Hệ thống cảm biến và phao đo: Được đặt tại các vị trí chiến lược dọc theo bờ biển, ghi lại mực nước biển theo thời gian thực, cung cấp dữ liệu quan trọng để phân tích thủy triều. Được lắp đặt dưới đáy biển, đo lường áp suất nước và biến đổi của nó, suy ra mực nước biển thay đổi liên tục như thế nào.
• Mô hình máy tính: Sử dụng các mô hình toán học và vật lý để mô phỏng các quá trình thủy động lực học của biển, giúp dự báo mực nước biển và các hiện tượng thủy triều.
• Công nghệ IoT (Internet of Things): Sử dụng mạng lưới thiết bị IoT để thu thập và truyền tải dữ liệu về mực nước biển, áp suất, và các yếu tố khác liên quan đến thủy triều. Công nghệ này cho phép giám sát mực nước biển từ xa và liên tục
• Ứng dụng di động và phần mềm dự báo: Các ứng dụng di động cung cấp thông tin dự báo thủy triều cho người dùng, bao gồm ngư dân, du khách và các chuyên gia. Sử dụng phần mềm để phân tích và dự báo tại Thời Tiết 4M cung cấp thông tin chi tiết về thời gian, độ cao và chu kỳ của độ cao mực nước biển.

Bạn có thể theo dõi thông tin dự báo thời tiết Bình Định, dự báo thời tiết Đà Nẵng để nắm được tình hình diễn biến theo các chỉ số nhiệt độ, lượng mưa, độ ẩm… tại tỉnh này. Từ đó dễ dàng sắp xếp kế hoạch và chuẩn bị ứng phó với hiện tượng thủy triều hiệu quả.

Một số Q&A về hiện tượng thủy triều

Trả lời một số thắc mắc về hiện tượng thủy triều:

Thủy Triều có gây ngập lụt không?

Thủy Triều có thể gây ngập lụt ở những khu vực ven biển thấp, đặc biệt là ở những khu vực ven biển thấp. Còn nguy hiểm hơn khi nước dâng kết hợp với các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, mưa lớn, áp thấp nhiệt đới,…

Các thành phố ven biển như TP. Hồ Chí Minh, Bangkok, và Jakarta thường xuyên đối mặt với nguy cơ ngập lụt do sự kết hợp của thủy triều cao và mưa lớn.

Thủy Triều có dễ quan sát không?

Hiện tượng này dễ quan sát, nhất là ở các vùng ven biển. Sự thay đổi mực nước rõ rệt trong ngày giúp người dân và du khách dễ dàng nhận biết. Khi thủy triều lên, bạn sẽ thấy nước biển dâng cao hơn trên bờ, còn khi nước xuống, mực nước rút ra xa, để lại nhiều vùng bờ biển trống trải.

Lịch thủy triều có thể được tìm thấy dễ dàng trên mạng hoặc thông qua các ứng dụng di động, cho phép bạn biết chính xác thời điểm độ cao nước biển lên và xuống ra sao.

Việt Nam có thủy triều không?

Do vị trí địa lý nằm gần đường xích đạo và tiếp giáp với Biển Đông, hiện tượng thủy triều ở Việt Nam rất phổ biến . Nó ảnh hưởng lớn đến nhiều hoạt động kinh tế và đời sống của người dân, đặc biệt là trong ngành ngư nghiệp và giao thông đường thủy

Xem thủy triều rõ rệt nhất sẽ ở các khu vực như Vịnh Bắc Bộ, Biển Đông và đồng bằng sông Cửu Long. Đặc biệt, TP. Hồ Chí Minh thường gặp ngập lụt do triều cường vào các tháng mùa mưa.

Kết luận

Thủy triều là gì, nguyên nhân, tác động và vai trò của nó đến cuộc sống thực sự là vấn đề cần quan tâm. Nhìn chung, hiện tượng này diễn ra như một điều không thể tránh khỏi, nhưng với sự hiểu biết và công nghệ tiên tiến, chúng ta có thể quản lý và ứng phó tốt.