Ô nhiễm môi trường biển là gì? Nguyên nhân, hậu quả, biện pháp khắc phục hiện trạng biển nhiễm bẩn

Ô nhiễm môi trường biển là gì? Đây là hiện tượng khi nước biển bị lẫn nhiều tạp chất độc hại và rác thải dẫn đến thay đổi chỉ số và gây hại cho các sinh vật cũng như con người.

Ô nhiễm môi trường biển là gì?

Ô nhiễm môi trường biển là hiện tượng nước biển và đại dương bị biến đổi tính chất do các nguyên nhân chủ yếu từ con người gây ra.

Quá trình này ảnh hưởng nghiêm trọng đến các chỉ số sinh hóa của nước biển, gây hại đến sức khỏe của con người cũng như các sinh vật sống trong môi trường này.

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường biển đến từ đâu?

Nguyên nhân ô nhiễm môi trường biển bao gồm nước thải công nghiệp chứa nhiều hóa chất độc hại, kim loại nặng và các chất ô nhiễm khác được xả thẳng vào mà không qua xử lý hoặc xử lý không đạt tiêu chuẩn.

Sự dư thừa các chất hóa học từ phân bón và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp bị cuốn trôi ra biển,…

Ô nhiễm biển đến từ nước thải công nghiệp

Nhiều nhà máy và xí nghiệp ven bờ xả thải trực tiếp ra biển mà không qua xử lý hoặc xử lý không đạt tiêu chuẩn. Nước thải này chứa nhiều hóa chất độc hại, kim loại nặng như thủy ngân, chì, cadmium gây ô nhiễm nghiêm trọng.

Theo một báo cáo của Liên Hợp Quốc, khoảng 80% ô nhiễm biển xuất phát từ các hoạt động trên đất liền, trong đó công nghiệp đóng góp một phần lớn.

Nông nghiệp góp phần gây ô nhiễm môi trường biển

Môi trường biển bị ô nhiễm một phần do sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp. Các hóa chất này bị cuốn trôi theo dòng chảy nước mưa ra đại dương.

Tình trạng dư thừa nitrat và phosphat từ phân bón có thể gây ra hiện tượng phú dưỡng, dẫn đến tảo nở hoa và chết hàng loạt sinh vật biển do thiếu oxy.

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), khoảng 25% các hóa chất nông nghiệp cuối cùng bị cuốn ra biển.

Sự cố tràn dầu gây ô nhiễm nước biển

Các sự cố tràn dầu từ tàu chở dầu, giàn khoan dầu và các cơ sở khai thác dầu khí gây ô nhiễm nghiêm trọng.

Sự cố tràn dầu Deepwater Horizon năm 2010 ở Vịnh Mexico là một ví dụ điển hình với khoảng 4,9 triệu thùng dầu bị tràn gây ảnh hưởng lớn đến hệ sinh thái biển.

Nước thải sinh hoạt không được xử lý gây ô nhiễm nguồn nước ở đại dương

Các khu đô thị ven biển thường xả thải sinh hoạt ra môi trường này mà không qua xử lý đúng cách. Nước thải này chứa vi khuẩn, virus và các chất hữu cơ gây ô nhiễm nguồn nước.

Theo một báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 2,2 tỷ người trên thế giới không có dịch vụ xử lý nước thải an toàn, góp phần lớn vào ô nhiễm biển.

Rác thải nhựa là nhân tố quan trọng gây ô nhiễm biển

Rác thải nhựa là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm biển. Hàng năm, khoảng 8 triệu tấn nhựa bị thải ra môi trường kể trên, tương đương với một xe tải chở rác thải nhựa đổ ra biển mỗi phút.

Rác thải nhựa không phân hủy được và tồn tại hàng trăm năm, gây hại cho sinh vật biển và chuỗi thức ăn.

Theo nghiên cứu của Ellen MacArthur Foundation, nếu không có biện pháp giảm thiểu, đến năm 2050, khối lượng nhựa trong đại dương có thể vượt quá khối lượng cá.

Những nguyên nhân này kết hợp lại tạo nên một bức tranh toàn diện về ô nhiễm biển, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái, sức khỏe con người và các hoạt động kinh tế ở các khu vực liên quan.

Thực trạng ô nhiễm môi trường biển ở Việt Nam đang hồi báo động

Ô nhiễm môi trường biển ở Việt Nam đang ở mức báo động nghiêm trọng. Theo các báo cáo, tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả nguyên nhân tự nhiên và nhân tạo.

Những tác động này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường biển mà còn gây hậu quả nặng nề đến kinh tế và sức khỏe con người.

Hiện Việt Nam đứng thứ tư trên thế giới về ô nhiễm rác thải biển (marine debris), đặc biệt là rác thải nhựa. Một số khu ven bờ và cửa sông bị ô nhiễm dầu, chất hữu cơ liên quan tới chất thải sinh hoạt.

Đặc biệt là tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa. Các khu vực rừng ngập mặn tràn ngập túi rác thải nilon cũng xuất hiện ngày càng nhiều gây ô nhiễm môi trường đất nặng nề.

Hiện lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ 28 tỉnh ven biển nước ta vào khoảng 14,03 triệu tấn/năm, tương đương khoảng 38.500 tấn/ngày.

Theo PGS.TS Nguyễn Chu Hồi, thành viên Ban chỉ đạo Diễn đàn Đại dương toàn cầu (GOF) và nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, một trong những thách thức lớn trong chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam hiện nay là thực trạng ô nhiễm rác thải trên các khu vực này.

Đe dọa đến hệ sinh thái biển, nguồn lợi hải sản và sinh kế của hàng triệu ngư dân Việt Nam. Do sự phát triển kinh tế xã hội, ngày càng có nhiều chất thải không qua xử lý từ các lưu vực sông và vùng ven đổ ra biển.

Các nguyên nhân tự nhiên góp phần vào ô nhiễm môi trường biển bao gồm sự phun trào nham thạch từ núi lửa dưới đáy đại dương, sự bào mòn đất và núi đồi, và hiện tượng triều cường.

Những yếu tố này làm thay đổi tính chất hóa học của nước biển, gây hại đến hệ sinh thái nơi đây.

Hoạt động từ con người là nguyên nhân chính gây ô nhiễm biển tại Việt Nam. Các hoạt động đánh bắt cá bằng chất nổ, điện và hóa chất độc hại không chỉ giết chết hàng loạt sinh vật nước mặn mà còn dẫn đến ô nhiễm nước.

Chất thải sinh hoạt và công nghiệp chưa qua xử lý từ các khu đô thị và nhà máy cũng đổ ra sông sau đó chảy ra biển. Thêm vào đó, việc xả rác bừa bãi trong du lịch biển và các sự cố tràn dầu từ khai thác dầu khí cũng làm tình trạng ô nhiễm thêm trầm trọng.

Ô nhiễm môi trường biển làm suy thoái đa dạng sinh học, đặc biệt là hệ sinh thái san hô, và có thể gây tuyệt chủng một số loài sinh vật.

Về kinh tế, thực trang này ảnh hưởng đến ngành du lịch, ngư nghiệp và các hoạt động khai thác tài nguyên, gây thiệt hại lớn.

Thực tế cho thấy, đã có trên 100 vụ tràn dầu do tai nạn tàu xảy ra trong 10 năm gần đây, đều theo gió mùa và dòng hải lưu di chuyển về phía bờ biển Việt Nam.

Vùng biển Việt Nam có khoảng 340 giếng khoan thăm dò và khai thác dầu khí, bên cạnh việc thải nước lẫn dầu với khối lượng lớn, còn phát sinh khoảng 5.600 tấn chất thải rắn, trong đó có 20-30% là chất thải rắn nguy hại chưa có bãi chứa và nơi xử lý.

Hậu quả của ô nhiễm môi trường biển tới thiên nhiên và con người

Hậu quả ô nhiễm môi trường biển gây ra nhiều tác động tiêu cực đến các loài thủy sinh. Các chất ô nhiễm làm giảm hàm lượng oxy trong nước khiến các loài sinh vật khó hô hấp.

Động vật biển dễ nuốt phải tạp chất, ảnh hưởng đến tiêu hóa, sinh trưởng và phát triển và trong nhiều trường hợp có thể dẫn đến tử vong.

Nguồn nước ô nhiễm cũng có thể gây hại cho sức khỏe con người như các bệnh về da, tiêu hóa,… nghiêm trọng.

Ô nhiễm môi trường biển phá hoại môi trường sống của sinh vật

Ô nhiễm môi trường biển cũng phá hoại môi trường sống của nhiều loài sinh vật biển, dẫn đến sự tuyệt chủng của một số loài hải sản và sinh vật gần bờ.

Rạn san hô là một trong các hệ sinh thái quan trọng nhất dưới biển đang bị hủy hoại nghiêm trọng do các tác nhân như dầu mỏ, hóa chất và rác thải nhựa.

Không chỉ làm giảm đa dạng sinh học mà còn ảnh hưởng đến các ngành kinh tế phụ thuộc vào hệ sinh thái biển như ngư nghiệp và du lịch.

Ô nhiễm biển ảnh hưởng đến con người, du lịch và kinh tế xã hội

Ô nhiễm biển gây mất mỹ quan, làm giảm sức hút của các bãi tắm và khu du lịch ven biển. Những bãi cát ngập tràn rác thải nhựa không chỉ gây mất mỹ quan mà còn có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe du khách.

Bên cạnh đó, tình trạng kể trên còn làm hỏng các thiết bị máy móc khai thác tài nguyên biển như tàu thuyền và giàn khoan dầu, gây tốn kém lớn cho việc sửa chữa và thay thế.

Ô nhiễm môi trường biển sẽ dẫn đến hậu quả tác động xấu và kìm hãm sự phát triển của kinh tế xã hội. Ngành ngư nghiệp bị ảnh hưởng nghiêm trọng do suy giảm nguồn lợi thủy sản, dẫn đến giảm sản lượng và doanh thu.

Cộng đồng sống phụ thuộc vào biển như ngư dân sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong sinh kế. Việc giảm sản lượng thủy sản không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập của ngư dân mà còn tác động đến giá cả thực phẩm, gây khó khăn cho người tiêu dùng.

Nhiều người dân trên các đảo còn sử dụng nước biển để sinh hoạt rất dễ bị ngộ độc bởi sự ô nhiễm cũng như gây ra nhiều bệnh tật khó lường.

Biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường biển hiện nay

Để khắc phục thực trạng ô nhiễm môi trường biển hiện nay, đã có nhiều biện pháp được đưa ra và áp dụng rộng rãi.

• Hoàn thiện hệ thống pháp luật về xử phạt ô nhiễm môi trường biển: Việc cải thiện Bộ luật Môi trường là cần thiết để đưa ra các văn bản chi tiết và rõ ràng hơn. Cần xử phạt nghiêm các vi phạm về môi trường và xây dựng hệ thống quan trắc, đánh giá mức độ ô nhiễm hiệu quả.
• Tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ môi trường: Công tác tuyên truyền khuyến khích người dân xả rác đúng nơi quy định. Các doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống xử lý chất thải. Cần tổ chức thu gom rác thải ở vùng nước biển và hạn chế khai thác tài nguyên bừa bãi.
• Thúc đẩy quản lý tổng hợp đới bờ (ICM): Quản lý tổng hợp đới bờ cần được thực hiện hiệu quả để phát triển bền vững vùng biển. Áp dụng kinh nghiệm quốc tế trong quản lý đới bờ sẽ giúp kiểm soát ô nhiễm tốt hơn.
• Xây dựng các khu bảo tồn biển: Các khu bảo tồn biển đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đa dạng sinh học và kiểm soát ô nhiễm từ đất liền. Việc ngăn chặn ô nhiễm từ lưu vực sông và cụm công nghiệp ven bờ cũng rất cần thiết.
• Khắc phục ô nhiễm biển: Quan trắc định kỳ và đánh giá hiện trạng môi trường biển là bước quan trọng để đề xuất giải pháp cải tạo và giảm thiểu ô nhiễm các khu vực này.

Các biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ môi trường nơi đây mà còn đảm bảo phát triển bền vững kinh tế, bảo vệ sinh kế của người dân vùng ven biển.

Q&A ô nhiễm môi trường biển

Ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm môi trường biển nói riêng ngày càng là vấn đề nhức nhối và đáng báo động trong xã hội.

Ô nhiễm môi trường biển đảo xảy ra nghiêm trọng nhất ở đâu?

Ô nhiễm môi trường biển đảo xảy ra nghiêm trọng nhất ở các khu vực ven bờ, đặc biệt là những vùng đông dân cư và có hoạt động công nghiệp mạnh mẽ. Một số khu vực ven bờ và cửa sông bị ô nhiễm dầu, chất hữu cơ từ chất thải sinh hoạt.

Nguyên nhân chủ yếu làm ô nhiễm môi trường biển đảo của nước ta hiện nay?

Nguyên nhân chủ yếu làm ô nhiễm môi trường biển đảo của nước ta hiện nay là do con người sử dụng chất nổ, điện và chất độc để đánh bắt thủy hải sản, gây chết hàng loạt sinh vật biển, cùng với việc thiếu kế hoạch bảo tồn cho các rạn san hô, dẫn đến mất cân bằng hệ sinh thái.

Việt Nam đứng thứ mấy thế giới về ô nhiễm môi trường biển?

Việt Nam hiện là xếp thứ 4 về ô nhiễm rác thải biển, dấy lên hồi chuông cảnh báo về tác hại của rác thải nhựa.

Ô nhiễm môi trường biển không dẫn đến hậu quả gì?

Ô nhiễm môi trường biển có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như mất mát đa dạng sinh học, suy thoái rạn san hô, giảm sản lượng thủy sản, và ảnh hưởng đến sức khỏe con người thông qua việc tiếp xúc với các chất độc hại.

Tuy nhiên, ô nhiễm môi trường biển không dẫn đến hậu quả mất một phần tài nguyên nước ngọt.

Kết luận

Ô nhiễm môi trường biển là gì? Đây là hiện trạng nghiêm trọng không chỉ cho hệ sinh thái mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống và kinh tế của con người. Để bảo vệ môi trường biển và đảm bảo sự phát triển bền vững, cần có những biện pháp mạnh mẽ và quyết liệt từ các cơ quan chức năng và cộng đồng.