Gió mùa là gì? Các loại gió mùa xuất hiện tại Việt Nam

Gió mùa là gì và có đặc điểm, tính chất như thế nào còn tùy theo việc đó là gió mùa đông hay hè. Hiểu rõ về hiện tượng thời tiết này sẽ giúp bạn đánh giá các tác động, ảnh hưởng và có phương án hạn chế ảnh hưởng phù hợp.

Gió mùa là gì? Các đặc điểm cơ bản của gió mùa

Gió mùa là loại gió xuất hiện và đổi hướng theo mùa. Mùa đông và hè, hướng của nó gần như ngược chiều nhau với các đặc điểm và tính chất khác nhau.

Trong tiếng Anh, loại gió này được gọi là Monsoon. Đây là kiểu khí hậu đặc trưng của các quốc gia thuộc miền Nam châu Á, trong đó có Việt Nam (Đông Nam Á).

Vào các mùa khác nhau bạn sẽ thấy hướng gió với cảm nhận khác nhau. Nguyên nhân hình thành hiện tượng này là do sự thay đổi của áp suất khí quyển.

Tất nhiên, bạn cần nắm rõ khí quyển là gì để hiểu rõ hơn về tác động của nó tới gió mùa cũng như nhiều yếu tố thời tiết khác.

Các loại gió mùa tại Việt Nam

Thông thường khi nhắc đến gió mùa, nhiều người chỉ nghĩ ngay đến gió Đông Bắc mùa đông với cái lạnh thấu xương. Thực tế thì tại Việt Nam sẽ được chia thành 2 loại khác nhau.

Gió mùa Đông Bắc

Gió mùa Đông Bắc thổi từ trong đất liền ra biển theo hướng Đông Bắc sang Tây Nam vào mùa đông. Chúng mang theo không khí khô lạnh trong lục địa. Khi di chuyển về phía Xích đạo sẽ được làm ấm dần lên.

Thời gian diễn ra hiện tượng này có thể kéo dài trong 2 đến 3 ngày, thậm chí có những đợt lạnh cả tuần từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau tại khu vực Bắc và Bắc Trung Bộ. Trong đất liền, hiện tượng này làm nhiệt độ không khí giảm, khô, khiến cơ thể rét buốt.

Hầu hết các khu vực chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc mùa đông đều có lượng mưa dưới 250mm. Chỉ một số nơi ven bờ biển, đảo ngoài khơi lượng mưa từ 250 đến 700mm, hiếm có nơi trên 700mm.

Gió mùa Tây Nam

Gió mùa Tây Nam còn gọi là gió mùa hè. Nó đi từ biển vào đất liền theo hướng Tây Nam. Chúng mang theo nhiều hơi nước bốc hơi từ mặt biển.

Vậy nên tính chất của gió mùa mùa hạ là mát mẻ, dễ gây mưa do tích tụ nước tại các đám mây nhiều. Thời điểm chúng hoạt động là từ tháng 5 đến tháng 10, có thể xen lẫn gió tín phong bắc bán cầu với lượng hơi nước lớn được bổ sung thêm.

Càng gần biển, khả năng mưa càng cao và giảm dần khi gió tiến vào sâu lục địa. Đây chính là lý do mùa mưa cũng như lượng mưa bắt đầu từ ven biển vào đất liền. Khi kết thúc thì từ đất liền tiến ra khu vực ven biển.

Hầu hết các khu vực chịu ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam đều có lượng mưa cao trên 700mm. Đặc biệt có những nơi gần biển còn có thể trên 1500mm.

Gió mùa thường hoạt động ở đâu, mùa nào?

Gió mùa là gì đã được giải đáp và phân chia thành 2 loại. Khu vực hoạt động của hiện tượng thời tiết này là ở đới nóng.

Ví dụ các quốc gia thuộc Nam Á, Đông Nam Á, Đông Phi, Đông Bắc Ô-xtrây-li-a,… Bên cạnh đó còn có những nước nằm trong vùng có vĩ độ trung bình như Đông Nam LB Nga, Đông Nam Hoa Kỳ hay phía đông Trung Quốc…

Chúng hoạt động theo mùa, mỗi mùa là loại khác nhau. Mùa đông có gió Đông Bắc khô lạnh còn mùa hè có gió Đông Nam mát, dễ gây mưa.

Tác động của gió mùa gây ra (với thời tiết, khí hậu & con người)

Gió mùa có những tác động đến thời tiết, khí hậu và con người thể hiện qua nhiều mặt. Cụ thể:

Ảnh hưởng của gió mùa đến thời tiết và khí hậu

Đầu tiên là tác động của gió mùa đến thời tiết, khí hậu các vùng tại Việt Nam. Cụ thể:

• Gió mùa Đông Bắc: Ở miền Bắc có nguồn gốc từ áp cao Xibia khiến nửa đầu mùa đông lạnh khô, nửa sau lạnh ẩm. Đối với khu vực miền Nam, nguồn gốc từ Tín phong Bắc Bán cầu, mang tính chất khô, ấm, tạo mùa khô cho khu vực Tây Nguyên, Nam Bộ.
• Gió mùa Tây Nam: Hoạt động khắp cả nước, nửa đầu mùa hạ có nguồn gốc từ áp cao Bắc Ấn Độ Dương, thời gian từ tháng 5 đến tháng 7 với tính chất nóng, ẩm, tạo mùa mưa cho khu vực Tây Nguyên, Nam Bộ. Giữa cuối mùa được hình thành bởi áp cao cận chí tuyến Nam bán cầu từ tháng 6 đến tháng 10. Hệ quả là tạo nên các thời điểm mưa lớn khi kết hợp dải hội tụ nhiệt đới.

Môi trường tự nhiên tại các quốc gia có gió mùa có sự đa dạng về hệ sinh thái. Tuy nhiên, đây cũng là yếu tố dễ dẫn đến suy thoái bởi sự thay đổi thời tiết khiến động thực vật khó thích ứng. Thiên tai hạn hán cũng tác động đến sự phát triển của sinh vật.

Gió mùa tác động đến sản xuất nông nghiệp

Đánh giá ảnh hưởng của gió mùa đến hoạt động sản xuất, nông nghiệp cần phân tích cả hai yếu tố.

Điểm tích cực

Đầu tiên là các điểm tích cực có thể kể đến như:

• Nguồn nhiệt phong phú với độ ẩm cao sẽ là điều kiện tốt cho các giống cây trồng nhiệt đới phát triển. Quá trình sinh trưởng được thúc đẩy, rút ngắn thời gian thu hoạch, tăng vụ lúa và rau màu trong năm. Bên cạnh đó là tác động đến sự đa dạng của cơ cấu cây trồng, vật nuôi.
• Sự phân bố khí hậu theo mùa, độ cao và hướng Bắc Nam do ảnh hưởng của gió mùa thúc đẩy sự đa dạng cây trồng. Ngoài các cây nhiệt đới còn có thể trồng thêm những loại cận nhiệt, ôn đới ở vùng cao.

Điểm hạn chế

Tuy nhiên, việc thay đổi hướng và tính chất của gió theo mùa trong năm cũng có tác động tiêu cực. Điều này gây ra khó khăn cho sản xuất nông nghiệp như:

• Ở khu vực đất liền, gió gây giông lốc, là nguyên nhân mưa đá, bão lụt, hạn hán, sương muối… tác động xấu đến quá trình canh tác, ảnh hưởng cây trồng, sản xuất, thâm canh tăng vụ.
• Không khí nóng, ẩm là điều kiện thuận lợi để nhiều loại dịch bệnh phát triển nhanh chóng, tăng khả năng tàn phá cây trồng, vật nuôi.
• Sự thay đổi thời tiết thất thường cũng khiến việc phòng chống thiên tai khó khăn hơn, nằm ngoài dự đoán và tầm kiểm soát.
• Nhiều nơi chịu ảnh hưởng của gió mùa mùa đông, nhiệt độ thấp quanh mức 0 độ C. Các loài vật nuôi, gia súc gia cầm chết cóng, cây trồng không phát triển, thiệt hại mùa màng.

Không những thế, gió mùa Đông Bắc ở ngoài khơi vịnh Bắc Bộ thường có độ mạnh lên đến cấp 6, 7. Đây là cấp độ có thể gây ra sóng lớn, khiến tàu thuyền bị đắm.

Gió mùa gây ra khó khăn gì với đời sống con người?

Gió mùa cũng ảnh hưởng đến đời sống con người. Về điểm tích cực, gió Đông Nam mát mẻ từ biển thổi vào có thể xua tan bớt nắng nóng khó chịu.

Tuy nhiên, những hạn chế mà hiện tượng này gây ra cũng khá nhiều:

• Nhiệt độ cao, độ ẩm lớn khiến vi khuẩn sinh sôi, phát triển mạnh vào đầu mùa hè. Đây cũng là thời điểm dịch bệnh bùng phát nhiều và khó kiểm soát.
• Mùa khí hậu đặc trưng từng khu vực gây nên các loại bệnh diễn biến theo mùa, nhiễm trùng với tốc độ lây lan nhanh.
• Khiến cơ thể mệt mỏi do chưa kịp thích nghi với những điều kiện thời tiết thất thường. Ngay cả người dân bản địa cũng có thể khó cân đối để đảm bảo sức khỏe.
• Gió mùa Đông Bắc lạnh tại miền Bắc và Bắc Trung Bộ khiến sinh hoạt khó khăn. Kèm theo đó là nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan ảnh hưởng đến đời sống con người.

Kết luận

Gió mùa là gì và những ảnh hưởng của hiện tượng này đến đời sống, sản xuất được phân tích cụ thể. Tùy từng mùa và thời điểm gió có các tính chất và đặc điểm khác nhau. Con người cần chú ý và chủ động có các biện pháp tăng cường sức khỏe, giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực.