AQI là gì? Cách tính chỉ số và đánh giá chất lượng không khí chính xác

Chỉ số AQI là gì và có mối liên hệ gì với sức khỏe là vấn đề đang rất được chú ý. Trước tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, việc nắm bắt được dữ liệu về chỉ số này càng trở nên quan trọng.

AQI là gì?

AQI (Air Quality Index) là con số thể hiện chất lượng không khí, được cập nhật mỗi ngày. Đây chính là thước đo đánh giá không khí hiện tại đang sạch hay ô nhiễm (ở mức cao hay thấp).

Các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số AQI

Có nhiều yếu tố gây ảnh hưởng đến chỉ số AQI. Cụ thể, 5 thông số ô nhiễm môi trường là:

• Ozone mặt đất: Chất ô nhiễm có nguồn từ nhà máy, xe cộ,… phản ứng hóa học với ánh sáng mặt trời.
• Ô nhiễm phân tử: Bụi mịn (PM2.5 và PM10) li ti lơ lửng trong thành phần của không khí, hình thành từ Nitơ, Sunphua, Cacbon và các hợp chất khác. Nguồn gốc của PM2.5 còn được tìm thấy từ rác thải bị đốt, nhiên liệu hóa thạch, bụi công trình, thuốc lá,…
• Carbon Monoxide – CO: Khí sản sinh khi không đốt cháy hoàn toàn gas, than, củi, xăng, dầu,…
• Nitrogen Dioxide – NO2: Sản sinh khi Nito và Oxy tiếp xúc với nhau trong không khí, chủ yếu ở các khu công nghiệp và đô thị lớn.
• Sulfur Dioxide – SO2: Sản phẩm chính của quá trình đốt cháy hợp chất lưu huỳnh, xuất hiện nhiều ở đô thị, khu công nghiệp.

Đặc biệt, các chất NO2 và SO2 nhiều trong không khí là tác nhân chủ yếu gây mưa axit có thể gây mưa axit làm ảnh hưởng đến tự nhiên và con người khu vực đó.

Cách tính chỉ số AQI (Công thức cụ thể)

Có nhiều cách tính AQI để đánh giá chất lượng không khí tùy từng thời điểm. Bạn có thể tham khảo một số công thức phổ biến nhất để ứng dụng tính toán.

Cách tính chỉ số AQI theo FTA

Cách tính chỉ số AQI theo cục Bảo vệ môi trường Mỹ FTA được thực hiện theo công thức tính.

Muốn hoàn thành công thức này, bạn cần nắm được cách tính Cp:

• Xác định giá trị lớn nhất và cao nhất trong 12 giờ gần nhất.
• Chọn trọng số giá trị 0.5 đến 1, nếu bé hơn 0.5 là nhận giá trị 0.5. Cách tính trọng số = min/max.
• Tính tổng nồng độ mỗi giờ với số mũ bao nhiêu giờ được đo. Tại giờ hiện tại, hệ số được nâng lên là 0.
• Chia tổng lũy thừa cho số mũ.

Theo dõi ví dụ minh họa giúp bạn hiểu hơn về công thức tính này với những thông số là:

• Min = 52, max = 67 => Trọng số = 52/67 = 0.77.
• Nồng độ: 60.1 ug/m3.
• BP high = 150.4, BP low = 55.4.
• I high = 200, low = 151.

=> AQI = 153 (thuộc khung màu đỏ trên thang đo, không tốt cho sức khỏe).

Chỉ số này có thể phân tích theo giờ hoặc ngày, với các công thức tương ứng. Bạn có thể tham khảo cách tính chi tiết để biết chất lượng không khí nơi mình đang sống theo nhiều khung khung thời gian.

Giá trị AQI được tính theo giờ

Bạn muốn tính toán AQI theo giờ cần thực hiện xác định yếu tố này theo từng thông số. Công thức cụ thể sẽ được thể hiện trong bảng, hãy lưu ý thêm giải thích từng thành phần để áp dụng công thức chính xác.

Tính giá trị AQI theo ngày

Bạn tiến hành tính toán yếu tố biểu thị chất lượng không khí theo ngày như các bước:

Sau khi tìm được giá trị lớn nhất của các thông số, bạn bắt đầu dùng AQI tính được đối chiếu bảng. Sau đó, kết quả sẽ thể hiện rõ độ sạch của không khí đang ở mức nào.

Đơn giản, để theo dõi chỉ số AQI từng ngày từng giờ liên tục của một địa phương nào đó, ví dụ bạn chỉ cần xem dự báo thời tiết Yên Bái, thời tiết Lạng Sơn, thời tiết Bắc Kạn,… là có thể cập nhật ngay chỉ số không khí và mức độ an toàn.

Thang điểm AQI thông dụng

Căn cứ vào chỉ số AQI màu gì, có thể phân chia thành thang điểm cụ thể từ tốt cho đến nguy hiểm. Cùng tìm hiểu 6 mốc quan trọng để xác định được mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Chỉ số chất lượng không khí tốt (0 – 50)

• Chỉ số không khí AQI: Nằm trong khoảng từ 0 đến 50.
• PM 2.5: 0 – 12.0.
• Màu sắc: Xanh lá.

Chất lượng không khí lúc này không gây rủi ro về sức khỏe của con người. Với màu đánh giá xanh lá cây, bạn được thoải mái tham gia hoạt động ngoài trời và hít thở ngoài trời.

Chỉ số ô nhiễm không khí ở mức độ vừa phải (51 – 100)

• AQI: 51 – 100.
• PM 2.5: 12.1 – 35.4.
• Màu sắc: Vàng.

Ở mức độ từ 51 đến 100, chỉ số chất lượng không khí (AQI) cho biết điều gì? Trường hợp này cho thấy độ sạch không khí chỉ ở mức vừa phải, có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe hô hấp.

Mức độ này có thể gây ảnh hưởng đến người già, trẻ em, thai phụ, có bệnh án về tim, phổi. Mặc dù ở mức độ trung bình có thể chấp nhận, bạn vẫn nên hạn chế làm thông gió và đóng cửa sổ để tránh ô nhiễm trong nhà.

Không lành mạnh cho các nhóm nhạy cảm (101 – 150)

• AQI: 101 – 150
• PM 2.5: 35.5 – 55.5
• Màu sắc: Cam.

Đây là mức độ chất lượng không khí kém, gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Những ai có mắt, da, cổ họng và đường hô hấp nhạy cảm sẽ chịu tác động xấu.

Vì vậy, khi đo được mức chỉ số này, bạn và các nhóm đối tượng vừa nêu cần tránh hoạt động ngoài trời. Tốt nhất là trong nhà nên có máy lọc không khí để tránh bị ảnh hưởng từ bên ngoài.

Không khỏe mạnh (151 – 200)

• AQI: 151 – 200
• PM 2.5: 55.6 – 150.4
• AQI 151-200 màu gì? Câu trả lời là màu đỏ.
• Đây là mức AQI xấu, không nên ra đường nếu không cần thiết. Trường hợp này có thể gây nguy hiểm cho người bệnh tim, phổi, làm sức khỏe họ suy giảm.

Rất không lành mạnh (201 – 300)

• AQI: 201 – 300
• PM 2.5: 150.5 – 250.4
• Màu sắc: Tím.

Với giá trị từ 201 đến 300, chất lượng không khí là gì? Đây là mức độ cực xấu, cảnh báo nguy hiểm sức khỏe con người.

Nguy hiểm (>= 301)

• AQI: >= 301
• PM 2.5: >=250,5
• Màu sắc: Đỏ thẫm.

Đây là mức cao nhất, báo động ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Thậm chí, ai hít phải khí này có thể bị bệnh hô hấp và tim mạch.

AQI cao tác động như thế nào với cơ thể?

Hiểu được AQI là chỉ số gì, bạn sẽ thấy có sự liên quan mật thiết với sức khỏe con người. Cùng tìm hiểu ảnh hưởng của yếu tố này đến cơ thể của bạn như thế nào.

• Hệ hô hấp: Nhiều chất ô nhiễm hít vào phổi, PM10 vào cơ thể bằng đường dẫn khí và tích tụ. PM 2.5 có thể vào tĩnh mạch, túi phổi, tuần hoàn máu gây khó thở, hen suyễn, ung thư. Ở mức độ nhẹ, bạn có thể bị viêm xoang, viêm mũi dị ứng,…
• Tim mạch: Gia tăng nguy cơ đột quỵ do bụi kích thước nhỏ và các chất kháng viêm trong đó cùng các chất hóa học dễ phân tán vào hệ tuần hoàn. Không khí ô nhiễm làm co thắt, giãn nở mạch máu.
  Với khói thuốc lá, mạch máu bị giảm kích cỡ, cản trở lưu thông, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
• Sinh sản: Con dễ bị tự kỷ gấp 2 lần so với người sống trong điều kiện bình thường. Việc AQI quá cao còn có thể gây giảm tinh trùng, ảnh hưởng chức năng sinh sản của nam.
• Thận: Là nguyên nhân gây suy thận vì không lọc được phân tử ô nhiễm trong máu.
• Xương: Làm tăng nguy cơ bị loãng xương, gãy xương.
• Da: Đẩy nhanh lão hóa do chất ô nhiễm phá hủy tế bào, ngăn chặn tái tạo, làm sắc tố thay đổi nhanh.

Q&A liên quan đến thắc mắc AQI là gì?

Liên quan đến vấn đề ô nhiễm môi trường nên rất nhiều người hiện nay quan tâm đến AQI. Cùng giải đáp thắc mắc có liên quan, bạn có thể hiểu hơn và biết cách phân tích và đọc được chỉ số này.

Tra cứu AQI ở đâu?

Người xem có thể tra cứu AQI tại thoitiet4m.com để nắm được chất lượng không khí. Trong quá tìm hiểu cứu và theo dõi, bạn nên nắm rõ các khoảng giá trị tương ứng với ý nghĩa như thế nào.

Có đến 6 màu sắc tương ứng với 6 cấp độ an toàn của chỉ số này. Bạn cần xem xét kỹ nội dung trên bản đồ khu vực được hiển thị trên màn hình.

Ví dụ bạn hoàn toàn có thể xem thời tiết Hà Nội hôm nay để xem nhiệt độ, mưa, nắng,… và trực tiếp cập nhật chất lượng AQI hôm đó ở góc phải màn hình một cách dễ dàng mà không cần tính toán gì.

Những thành phố nào có AQI cao nhất tại Việt Nam?

Bạn có thể xác định những thành phố có AQI cao nhất màu đỏ thẫm đang ô nhiễm nặng nề. Cùng điểm qua những nơi ở Việt Nam đang có chỉ số chất lượng không khí đáng báo động:

• Hà Nội: 202, khí hậu tại Hà Nội có nhiều thay đổi, biến động theo hướng khắc nghiệt do chỉ số này tác động đến.
• Bắc Ninh: 171.
• Thanh Hóa: 165,
• TP.HCM: 161. Khí hậu thành phố Hồ Chí Minh thường xuyên bị tác động bởi các loại khí thải và ô nhiễm môi trường.
• An Giang: 154.
• Thái Nguyên: 153.
• Lạng Sơn: 118.

Mức nồng độ PM 2.5 ở Hà Nội tăng cao hơn giá trị hướng dẫn về mức độ ô nhiễm theo năm của WHO đến 21.9 lần. Yếu tố này ở HCM cũng cao gấp 16.4 lần, ở mức cảnh báo người dân đeo khẩu trang khi ra ngoài, đóng kín cửa sổ và tránh tập thể dụng ngoài trời, dùng máy lọc không khí,…

Có thể thấy, điều tích cực và tiêu cực của đô thị hóa chính là 1 trong những nguyên nhân dẫn đến AQI cao tại Việt Nam. Khi số lượng phương tiện di chuyển lớn, lượng khí thải ra môi trường tăng cao khiến chỉ số này tăng vọt.

Những thành phố có AQI thấp nhất tên gì?

Tại nước ta vẫn có những nơi đảm bảo an toàn không khí:

• Tây Ninh.
• Sơn Tây.
• Long Xuyên.
• Quy Nhơn. Có thể thấy, nhờ trong sạch, khí hậu Bình Định nói chung rất điều hòa và ổn định.
• Thái Nguyên.

Chất lượng không khí là gì?

Chất lượng không khí là yếu tố được đo lường mức độ sạch của không khí. Thước đo mức độ ô nhiễm đang được sử dụng là chỉ số AQI qua 5 thông số:

• Ozon mặt đất.
• Ô nhiễm phân tử (bao gồm PM2.5 VÀ PM10).
• Carbon Monoxide.
• Sulfur Dioxide.
• Nitrogen Dioxide.

Kết luận

Việc hiểu rõ AQI là gì sẽ giúp người dân dễ dàng tra cứu nơi mình đang sống có chất lượng không khí thế nào. Bạn nên nghiên cứu về giá trị và màu sắc để đánh giá nơi ở có an toàn không, cần đưa ra cách đề phòng ra sao.